Beslenme, sadece karın doyurmak ya da kilo kontrolü sağlamakla ilgili değildir. Aynı zamanda kültürel, psikolojik ve davranışsal bir süreçtir. Bu sürecin temelleri ise çoğunlukla çocukluk döneminde atılır.
Ebeveynlerin tutumu, evde sunulan yiyeceklerin içeriği, yemek saatlerinin düzeni ve yemekle kurulan duygusal ilişki; ileriki yaşlarda kişinin yeme alışkanlıklarını büyük ölçüde şekillendirir.
Küçük Yaşta Öğrenilenler, Büyük Etki Yaratır
Araştırmalar çocukluk döneminde edinilen beslenme alışkanlıklarının, erişkinlikteki diyabet, obezite, kardiyovasküler hastalık riski gibi birçok sağlık göstergesi üzerinde doğrudan etkili olduğunu göstermektedir.
Çocuklukta:
- Sebze-meyve tüketmeyen,
- Şekerli ve işlenmiş gıdalara alıştırılan,
- Duygusal ödül/ceza aracı olarak yemekle tanıştırılan çocuklar, erişkinlikte de sağlıksız beslenme davranışlarını sürdürmeye meyilli olmaktadır.
Yeme Davranışı Bir Aile Mirasıdır
Birçok kişi yemek tercihlerini “alışkanlık” olarak tanımlar, ama çoğu zaman bu alışkanlıklar aslında aileden aktarılmış davranış kalıplarıdır.
- Akşam yemeği sofralarında düzenli olarak yer alan bir çocuk, ileriki yaşlarda da düzenli yemek yeme eğilimindedir.
- Tatlıya “ödül”, sebzeye “ceza” muamelesi yapan bir ailede büyüyen çocuk için sağlıklı besinler keyifli olmaktan uzaklaşır.
Duygusal Yeme: Çocukluktan Gelen Sessiz Refleks
Çocuklukta “ağlamazsan sana çikolata/cips veririm” gibi davranışlarla tanıştırılan çocuklar, ilerleyen yaşlarda stresle baş etmek için yemeğe yönelebilir. Bu da duygusal yeme bozukluklarının temelini oluşturur.
Alışkanlıklar Değiştirilebilir ama Geçmiş Göz Ardı Edilemez
Çocuklukta kazanılan alışkanlıklar değiştirilebilir. Ancak erişkinlikte sağlıklı beslenmeye geçiş sürecinde zorlanan bireylerin, bu alışkanlıkların kökenini fark etmeleri süreci kolaylaştırır.
Beslenme davranışlarını değiştirmek isteyen bir erişkin için şunlar faydalı olabilir:
- Yemekle kurduğu ilişkiyi gözlemlemek
- Küçüklüğünden gelen otomatik yeme reflekslerini fark etmek
- Kendine yeni, bilinçli alışkanlıklar kazandırmak
Sonuç: Değişim, Farkındalıkla Başlar
Beslenme alışkanlıkları, erken yaşta şekillenir. Ancak bu sağlıklı yeme alışkanlıkları erişkinlikte de yeniden kazanılabilir. Bunun için ilk adım, geçmişi fark etmek ve bugünü bilinçli yönetmektir.
Çocuklara sağlıklı bir gelecek bırakmak istiyorsak, sadece ne yediklerine değil; yemeğe nasıl yaklaştıklarına da dikkat etmeliyiz.